Zacznijmy od tego: czym w ogóle jest kontrast? Środek kontrastowy (zwykle nazywany po prostu kontrastem) to substancje chemiczne używane do diagnostyki obrazowej podczas badań, takich jak obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, tomografia komputerowa i koronarografia. Dzięki swojej zdolności do pochłaniania promieni rentgenowskich może znacznie zwiększyć swoją skuteczność poprzez kolorowanie uzyskanego obrazu. Pozwala na podkreślenie szczegółów strukturalnych narządów lub całych tkanek, co pomaga w rozpoznaniu min. choroby wieńcowej, stwardnienia rozsianego lub raka.
Czy kontrast jest zawsze potrzebny? Chociaż środki kontrastowe poprawiają czytelność testu, nie zawsze są konieczne. – Najważniejszy jest cel badań i sytuacja kliniczna konkretnego pacjenta, ponieważ w zależności od kierunku diagnozy nawet ten sam obszar anatomiczny może wymagać różnych metod obrazowania i tego, czy zastosować środki kontrastowe. Przykładem jest obszar kości, chcąc ocenić strukturę kostną i szczelinę powietrzną ucha zewnętrznego i środkowego, np. z podejrzeniem przewlekłego zapalenia ucha środkowego, otosklerozy, zmian pourazowych lub wrodzonych wad kości skroniowej, sensowne jest, aby tomografia komputerowa odbyła się nie koniecznie z podaniem środka kontrastowego przed operacją. Jeśli jednak podejrzewa się zmiany złośliwe w uchu zewnętrznym lub środkowym lub powikłania złośliwego zapalenia ucha środkowego lub zapalenia ucha środkowego zewnętrznego (takiego jak ropień lub zakrzepica zatok), lek należy zastosować. I np. Gdy podejrzewamy perlaka lub jego nawrót lub chcemy ocenić kąt móżdżku, kanał ucha wewnętrznego lub strukturę ucha wewnętrznego u pacjentów, którzy muszą dodatkowo sprawdzić zmiany opisane w tomografii komputerowej, zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego. W niektórych przypadkach, nawet przy wstępnym zaleceniu lekarza, okazuje się, że kontrast nie jest konieczny, a radiolog może zdecydować o rezygnacji z obrazu opartego na nim. Nowoczesny sprzęt, taki jak używany do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego, jest tak czuły i ma tak wysoką rozdzielczość, że wiele patologii można zdiagnozować nawet bez kontrastu. Tak to wyjaśnia Pani dr n. med. Justyna Znojek-Tymborowska z Affidea.
Przed badaniem, w którym będzie wykonywany kontrast warto wiedzieć, że środek kontrastowy dostaje się do organizmu człowieka drogą dożylną lub doustną. Zwykle są nieszkodliwe dla zdrowia i są całkowicie wydalane przez układ moczowy. Dr. Znojek-Tymborowska zaznacza, że niewydolność nerek może być przeciwwskazaniem do stosowania środków kontrastowych, dlatego przed badaniem pacjent musi przedstawić wyniki aktualnego poziomu kreatyniny, aby wykazać, że funkcjonują one normalnie. W kwestionariuszu, który pacjent otrzymuje do wypełnienia przed postawieniem diagnozy, znajdują się między innymi: pytania o alergię na jod (która zawiera niewielką ilość takich substancji) czy nadczynność tarczycy. Przeciwwskazaniami do stosowania niektórych środków kontrastowych mogą być również niewydolność wątroby, a także niewydolność krążenia i oddechowa. Lekarz może wspomnieć o bólach głowy lub nudnościach, a także obfitym poceniu się lub reakcjach alergicznych związanych ze stosowaniem. Wstrząs anafilaktyczny wywołany tym ostatnim jest niezwykle rzadki. Aby jednak temu zapobiec, przed podaniem planowanej dawki wykonuje się test biologiczny. Pacjenci zadają również pytanie, czy środek kontrastowy może być stosowany u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
W pierwszym przypadku badanie to wykonuje się tylko wtedy, gdy życie pacjenta jest zagrożone lub jeśli możliwe powikłania są mniej groźne niż w przypadku braku diagnozy. Warto wiedzieć, że to badanie można wykorzystać w przypadku kobiet karmiących piersią (oczywiście jeśli nie ma innych przeciwwskazań), ale ważne jest, aby wyrzucić po odciągnięciu wyprodukowaną żywność w ciągu 24 godzin po badaniu, ponieważ nie jest ona odpowiednia dla dzieci.
